Bulmaca Hastalığı

Vardır böyle bir tutku; bulmaca çözmek. Şahsen ben ilk sayfadaki büyük çengel bulmacayı çözer bırakırım genelde. Zamanım bol olur ve yapacak bir işim de olmazsa geçerdim genelde diğer kısımlara. Yine de halen çoğunluk için pazar sabahları bulmaca karalamak süregelen bir alışkanlıktır. Tabii bir vakit sonra bu bulmacalarda çıkan sorular ezberlenir, öyle ki soru görüldüğü anda cevap yapıştırılır ve sözcüğün anlamı dahi düşünülmez hiç. Bulmacayı hazırlayan kişi (-ki artık bilgisayarlar hazırlıyormuş bunları da, kalmadı öyle Ateşböceği Ercan'lar filan) sonlara doğru tıkanmamak için genellikle Türkçe'nin ünlü uyumlarına uyan ve içerisinde k, r, l gibi çok kullanılan harflerin olduğu sözcükleri kullanır (akala, araka, vb).

Şimdi burada bulmacalarda sıkça karşımıza çıkan ama gündelik hayatta çok da kullanmadığımız iki harfli sözcüklere değinelim:

As: Kakım
(Ne sorusundan ne de cevabından bir anlam çıkarılan sözcüklerden. Kimi zaman kürkü değerli bir av hayvanı olarak sorulur da o durumda bir anlam ifade eder)

Eb: Bebenin ortası
(İşte bu tip sorulara hiçbir zaman anlam veremedim, ama zor tabi oraya uygun bir sözcük bulmak. Gerçi eb için baba da denebilir pek tabii.)

Em: İlaç, çare
(Bu sözcüğü halen kullanan bir eczacı var mıdır, merak ederim hep. Eski dilde kullanılırmış.)

İo: Jüpiter'in uydusu
(Bu da çok çıkar ve iki sesli harf yan yana geldiği için kafa karıştırır genelde, okuyucu cevaplarına geri dönüp kontrol eder, dikeyinde veya yatayında bir hata mı yaptım diye.)

Mu: Kıl, tüy
(Bununla ilgili internette hiçbir bilgiye rastlamadım, kim nereden hareketle bu sözcüğü türetmiş ve kullanıyor onu da bilemiyorum.)

Or: Müstahkem mevki
(Bu da yine anlaşılmaz sorulardandır. Müstahkemin sözcük anlamı dayanıklı, sağlam demekmiş, mevkiyi biliyoruz. Biraz araştırdım bu söz dizisini, hukukta "belirtilmiş yer" anlamında kullanılıyormuş, peki bulmacalarda hangi anlamda ve neden kullanılıyor?)

Pa: Ayak
(Başına "eski dilde" diye ekleyerek sorarlar çoğu zaman. Pabuç sözcüğünün pa (ayak) ve buş (örten) kelimelerinin birleşiminden oluştuğunu biliyor muydunuz?)

Ti: Boru sesi
Geldik en klasiklerden birine. Merak ederdim hep borudan ti diye bir sesin çıktığını kim duymuş, ilk kim bu soruyu yazmış ve hayatımıza katmış? Üst kattaki komşuların gürültüsünden rahatsız olup borulara vurduğunda çıkan ses güm'dür. Yeni ısınmakta olan boruların çıkardığı ses tık'tır. Fazlasıyla merak ederdim bunu ta ki yine ekşi'den açıklamasını görene kadar:

"bu sesi çıkaran boru; su borusu, kanalizasyon borusu, dizayn gri paslanmaz eskimez atıksu borusu falan değildir efendim. borazan da denilen, trompete benzeyen fakat pistonsuz, içine üfleyince zaart diye ses çıkaran alettir. hani süvariler gelirken datdarat darat diye çalar, kumandan hüsamettin şaban'a "hücum borusunu çal" der ya, hah o borudur işte.

ti de saygı duruşu yapılırken bu boru ile çalınan melodiye verilen isimdir. nalburdan pimaş falan alıp tiii diye ses çıkartmaya çalışmayın."

(kibritsuyu, 31.08.2009 17:43)

Üsttekiler benim anlam veremediğim sorular. Bunun yanında aa, ab, ak, al, ma, me, po, ra, ta... diye gider böyle. Tabii iki harfli sözcükler dediğimizde bir harfin okunuşu, bilmem ne ülkesinin plakası, notalar veya kimyasal simgelerle karşılaşırız esas olarak. Burada Voltamper'e ayrı bir parantez açalım. Bunun simgesini ablamın ortaokul kimya kitabındaki periyodik cetvelde deli gibi arayıp bulamadığım günler uzakta kaldı belki ama bunun bir element değil de fizikteki bir ölçü birimi olduğunu öğrenmem yakın bir zamana rastlar...